Demans – 3 –
İnsanın annesinin onu tanıyamamak, çok zor. Ama annenin eskisi gibi olmaması, çok daha acı. Demans, sadece hafızayı değil, kişiliği de yıkar. Bu yüzden insanlar bu hastalığı sadece unutmak olarak değil, “kaybolmak” olarak tanımlarlar.
Ancak unutkanlık her zaman kalıcı değildir. Bazı demans türleri, zamanında fark edilirse geri döndürülebilir veya ilerlemesi yavaşlatılabilir.
Tedavi edilebilir demans nedenleri
Bazı durumlarda zihinsel çöküşün nedeni Alzheimer olmayabilir. Tedavi edilebilen bazı tıbbi durumlar benzer belirtilere sebep olabilir:
- 12 vitamini eksikliği → sinir iletimini bozar.
- Hipotiroidi → zihin bulanıklığı yapabilir.
- Kronik depresyon → bilişsel işlevleri baskılayabilir.
- İlaç etkileşimleri → antikolinerjikler özellikle yaşlılarda demansa benzer belirtiler gösterebilir.
Bu nedenle, her unutkanlık durumunda önce kan tahlili ve psikiyatrik değerlendirme yapılmalı, gerektiğinde MRI çekilmelidir. Zihin bazen basit bir vitamin desteği ile bile toparlanabilir.
Zona aşısı zihni de korur mu?
Evet, 2022’de yayımlanan bir araştırmaya göre, zona aşısı olan kişilerde demans riski % 19-23 oranında daha düşüktür. Bunun nedeni, herpes zoster virüsünün beyin damarlarını etkileyerek vasküler demans riskini artırabilmesidir. Aşı, bağışıklığı güçlendirerek bu süreci engeller.
Zihni güçlendiren demansı geciktirebilen besinler
Beyin sadece düşünerek değil, doğru beslenerek de korunabilir. Akdeniz tipi beslenmenin demans riskini % 30’a kadar azaltabileceği gösterilmiştir. İşte zihinsel sağlığı destekleyen bazı besinler:
- Yağlı balıklar (somon, sardalya, uskumru): Omega-3 yağ asitleri beyin hücrelerinin temel yapı taşıdır. Haftada 2 porsiyon önerilir.
- Yaban mersini ve mor meyveler: Antioksidanlar içerir, hafıza ve öğrenme üzerinde olumlu etkisi vardır.
- Ceviz, badem, fındık: E vitamini, sağlıklı yağlar ve polifenoller içerir, beyin yaşlanmasını yavaşlatır.
- Koyu yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, kara lahana, pazı): Folat, K vitamini ve lutein içerir, bilişsel yaşlanmayı yavaşlatır.
- Bitter çikolata (% 70 ve üzeri kakao): Flavonoidler sayesinde kan akışını artırır, dikkat süresini uzatır.
- Zeytinyağı: Hücre zarlarını korur, anti-inflamatuar özellik taşır.
- Domates: İçerdiği likopen beyin hücrelerini serbest radikallere karşı korur.
Önlemek belki mümkün olmasa da, demansı geciktirmek ve etkilerini azaltmak mümkündür. Bunun için haftada 3 gün yürüyüş yapmak, düzenli uyku almak, Akdeniz tipi beslenme uygulamak, sigara ve alkol tüketimini sınırlamak gibi basit adımlar atılabilir.
En önemli faktörlerden biri ise sosyal ilişkilerdir. Yalnız yaşayan yaşlıların demans riskinin daha yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Zihin, konuşa konuşa açılır.
Evde uygulanabilir Demans Testi: GPCOG
Bir değerlendirme yapmak isterseniz aşağıdaki basit testi uygulayarak zihinsel performansınızı ölçebilirsiniz:
GPCOG (Kısa sürüm – 7 soru)
- Bugünün tarihini, ayı ve yılı yazın.
- Doğduğunuz yılı yazın.
- Mevcut başbakanın adını yazın.
- Son tatilinizi nerede geçirdiğinizi yazın.
- Şu üç kelimeyi ezberleyin: Elma – Kalem – Gözlük
- 20’den geriye doğru 5’er 5’er sayın.
- 3 kelimeyi hatırlamaya çalışın.
Değerlendirme:
Her doğru yanıt = 1 puan
Toplam 5 veya altı: daha ileri değerlendirme gerekebilir
YARIN: BEYİN SİSİ
– Beyninizi bu sabah uyandıramadıysanız nedeni yaş değil!
– Alzheimer olduğunu düşünüyorsanız ama değilsiniz!
– Zihinsel yorgunluk çözülebilir!
