İmajlar tartışmaya neden oldu, Fatih Kaymakamlığı’ndan ‘ekümeniklik’ açıklaması geldi
Seher Alp
4 min read
Fener Rum Patriği Bartholomeos, Maçka ilçesindeki Sümela Manastırı’nda yarın 9.’su düzenlenecek ayini yönetmek için Trabzon’a geldi. Trabzon Havalimanı’nda çiçeklerle karşılanan Bartholomeos’a, iş insanı Efkan Lider tarafından Bartholomeos’a gerisinde “Ekümenik Patrik Bartholomeos” yazan Trabzonspor forması ile bordo-mavi atkı ve çiçek ikram edildi.
Ortaya çıkan imajların kamuoyunda tartışma konusu olması üzerine Fatih Kaymakamlığı tarafından bir açıklama yapıldı. Yapılan yazılı açıklamada, “Son vakitlerde Fener Rum Patrikhanesi Patriği Dimitri Bartholomeos’un ve Patrikhanenin vakit zaman ‘ekümenik’ kavramını kullanması nedeniyle bu açıklamanın yapılmasına gereksinim duyulmuştur” sözleri kullanıldı.
Açıklamada, Yunanistan ile Türkiye ortasında 30 Ocak 1923 yılında imzalanan ‘Türk ve Rum Ahalinin Mübadelesine Dair Mukavelename’de Patrikhanenin durumu ve statüsü ile ilgili karara yer verilmediği belirtildi. Açıklamanın devamında, “Bu sözleşme ile Türkiye’de yaşayan Rumlarla Yunanistan’da yaşayan Müslüman Türkler yer değiştirmişler, İstanbul ve Bozcaada ile Gökçeada’daki Rumlarla Batı Trakya’daki Müslüman Türkler mübadele dışında bırakılmışlardır. Tıpkı formda, azınlıklar konusunda Türkiye’nin temel türel desteğini oluşturan 24 Temmuz 1923’te imzalanan Lozan Antlaşması’nda da Patrikhâne ile ilgili bir karara yer verilmemiş, Patrikhanenin İstanbul’da kalması karşılığında mübadele dışı tutulan Rum cemaatinin dini bir kurumu olarak kalacağına, siyasi bir faaliyetinin bulunmayacağına ait iştirakçi ülke delegasyonlarının kelamlarının senet olarak kabul edildiği belirtilerek, Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi ile manevî meclisinin yetki alanı İstanbul Başpiskoposluğu ile Bozcaada ve Gökçeada bölgesi Rum cemaatinin dini gereksinimlerini karşılamakla sonlu tutulmuştur” tabirlerine yer verildi.
“PATRİKHANE’NİN SİYASİ-YÖNETSEL AÇIDAN ‘EKÜMENİK’ VASFI BULUNMAMAKTADIR”
Kaymakamlığın açıklamasında Lozan Antlaşması’nın azınlıkların korunması başlıklı kısmında 38 ve 44’üncü hususlarında gayrimüslim Türk vatandaşların statülerinin belirlenmediği lisana getirilerek, “Buna nazaran azınlık statüsüne alınan vatandaşlarımızın dini serbestiyet içerisinde kendi lisanlarıyla ibadet ve eğitim yapmaları, ayrıyeten ibadethaneleri ile mezarlıklarını muhafazaları konusunda gerekli kolaylığın gösterileceği taahhüt edilmiş, Antlaşmanın 45. hususunda ise Türkiye’nin azınlıklara tanıdığı bu hakları Yunanistan’ın da Batı Trakya’daki Türk azınlığına tanıyacağı taahhüdü yer almıştır. Hülasa Lozan Antlaşmasının müzakereleri sırasında durumu uzun süren tartışmalar sonunda barizleşen Patrikhane Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşu ile yeni bir statüye dönüştürülmüş bulunmaktadır. Bu durum çerçevesinde Patrikhane, Türkiye’deki Rum azınlığın bir kilisesi olarak yalnızca dini yetkileri haiz bir kilise niteliğinde Antlaşmanın ‘Azınlıkların Korunması’ başlıklı çerçevesinde mütalaa edilmesi gereken dini bir kurumdur. Yunanistan’ın uygulamasının bilakis, Türkiye’de din görevlilerini kendilerinin seçme özgürlüğü bulunmakla birlikte Patrikhanenin siyasi-yönetsel açıdan ‘ekümenik’ vasfı bulunmamaktadır” denildi.
“FENER RUM PATRİKHANESİ’NİN ‘EKÜMENİKLİK’ TEZİ TÜZEL GERÇEKLERLE BAĞDAŞMAMAKTADIR”
Açıklamada şu sözlerle son buldu:
“Nitekim Rum olmayan başka Ortodoks kiliselerinin işlerine dönük müdahalesinin yargıya taşınması sonucunda Yargıtay 4. Dairesinin E:2005/10694, K.2007/5603 sayılı kararında: ‘Egemen bir devletin kendi topraklarında yaşayan azınlıklara kendi vatandaşlarından farklı bir hukuk uygulayarak çoğunluğa dahi tanımadığı bir grup ayrıcalıkları onlara tanımak suretiyle özel bir statü vermesi, Anayasanın 10. hususunda gösterilen eşitlik unsuruna açıkça terslik oluşturacağından kabul edilemez. Bu nedenle Patrikhanenin ekümenik olduğu tezinin, yasal bir desteği bulunmamaktadır. İstanbul Valiliğinin 6 Aralık 1923 tarih ve 1092 sayılı yazılarından da anlaşılacağı üzere Patrikhanede dini ve manevî seçimlere katılacak ve seçilecek bireylerin Türk vatandaşı olmaları ve seçim sırasında Türkiye’de vazifeli bulunmaları gerekmektedir. Bu konu da, Patrikhanenin ekümenik sıfatının bulunmadığının açık bir göstergesidir’ halinde vurgulanmıştır. Sonuç olarak Lozan antlaşması tutanakları ile yargı kararlarında Fatih Kaymakamlığı’na bağlı dinî bir kuruluş olarak kabul edilen Fener Rum Patrikhanesi’nin ‘ekümeniklik’ tezi hukuksal gerçeklerle bağdaşmamaktadır.”
